Kasım BOLAT
Sadece çirkin adamlar mı komplo kurar?
Bu sorunun cevabı elbette hayırdır. Osmanlı Tarihine baktığımızda her ne kadar kötü ve çirkin adamların iyi adamlara komplo kurduğunu görsek de siyasi hizipleşme söz konusu olduğunda iyi adamlarında kötü ve çirkinlerden geri kalmadığını hemde iyi adamların iyi adamlara komplo kurarak onları uzaklaştırdığını görüyoruz.
Bu iyi adamlardan birisi şüphesiz Çandarlı Halil Paşa'dır. Rakibi olduği diğer iyi adamlara karşı yani Zağonos ve Şehabeddin Paşalara karşı komplo kurup askeri ayaklanma ile onları öldürme yoluna gitmişti. Hattta gerçek padişah saydığı efendisi 2. Murad'ın bilgisi dahilinde 2. Mehmed'i askeri tazyik ederek hal etmeyi başardı. Burada Çandarlı 2. Mehmed'i siyaseten saf dışı bıraksa da 2. Murad'ın hem iktidara getirdi hem de nufuzunu kuvvetlendirdi.
Bu iyi adamlardan bir diğeri de Karamani Mehmed Paşa'dır. Kendisi Fatih'in nisancısı ve son veziriazamı idi. Yeni vergiler cezai uygulamalar getirmeyi planladılar. Ancak bunlar şer'i hukuka aykırı hükümlerdi. Örneğin zina şeran sabit olsa dahi bunu para cezasına çevirip uygulama hukukunu devam ettirdiler. Bu ve buna benzer örfi kanunların önünde Kazasker büyük bir engeldi. Kazasker ki bu dönem şer,'i hukuktan sorumlu idi. Bu vakit Kazasker de Fatih'in Hocası Molla Gürani idi. Molla Gürani'yi saraydan uzaklaştırmak icin Fatih ve Karamani bir plan yaptı. Dediler ki Bursadaki vakıfların düzeni bozuldu. Yeniden kanuna uygun hale getirilmeli. Molla Gürani ben gidip düzeltirim dedi. Fatih de bu iş uzun sürer seni Bursa kadısı yaptım der. Molla Bursaya gider. Bu planin ilk aşamasıdır. İkinci aşama öfke ve kızgınlıkyan oluşur. Bir süre sonra Fatih Molla Güraniye uygulamayacağını bildiği halde islama aykırı bir hükmü uygulamasını ister ve ferman gönderir. Molla Gürani fermanı görünce çok kızar. Öyleki fermanı yirtar ve ulağı da döver. Fatih ve Karamani'nin planı tıkır tıkır işliyordur. Onu küstürüp devletten uzaklaştırmak için üçüncü adım ise onu Bursa kadılığından azletmek olur. Böylece Fatih ve Karamaninin önündeki en büyük engel kalkar.
Bir diğer örnek ise Köprülü Mehmed Paşanın Girit Fatih'i Deli Hüseryin Paşa'ya yaptığıdır. 4. Murad zamanında Osmanlının namus ve gururunu koruyan bu iyi adam yine diğer bir iyi adam Köprülü Mehmed Paşa tarafından idam edilir. Süreç uzundur. Kısaca sebebi; Köprülünün oğlu Ahmed Paşayı sadrazam yapmak istemesi ve önündeki en büyük engelin Deli Hüseyin Paşa olmasıdır.
Diğer bir iyi adamın iyi adama komplo kurması ise 3. Mustafa zamanında olmuştur.
Koca Ragıp Paşa, Galata kadılığından mazul hekim ve hattat Katipzadenin 3. Mustafaya şehzadeliğinde yazı hocalığı etmesinden dolayı hekimbaşılık ile saraya daha ziyade yaklaştığı için onun sadrazam olmasından ürkerek Cuma namazına giderken ve dönerken Hekimbaşının ne kadar kötü bir adam olduğunu anlatır. Diğer yandan Cuma Selanlığında da 35-40 kişi padisaha arzuhal verir. Elbetteki bunların çoğunda Hekimbaşının usulsüzlüklerinden şikayet ediliyordur. Eyüp kadılığındaki hallrinin şikayeti ve Koca Ragıp Paşa nın padişahı doldurması işe yarar ve hekimbaşı hem azl hem sürgün edilir. Cuma Selamlığında verilen arzuhaller ise komplonun bir başka adımıdır