MEVALİ, GÜLAM ve BİLGE KAAN YAZITI

Bundan bir önceki yazımın başlığı "Atalarıyla Övünme Hastalığı" idi. Tonya İmam-Hatip Lisesi'nden arkadaşım, eğitimci-yazar, Sosyal Hizmetler Uzmanı, aynı zamanda Tonyamızın üç dönem belediye başkanlığını yapan Ahmet KURT Bey yazımla ilgili daha geniş bilgi edinmem için " Mevali, Gülâm ve Bilge Kaan Yazıtına" bakmamı önerdi.

Doğrusu bu kavramları duymuştum, lâkin içerikleri hakkında fazla mâlumat sahibi değildim. Bu arada öneri "iyi bir kaynaktan" gelince dikkate şayandı. Aynı zamanda önerilerinizi dikkate alacağımı da belirtmiştim.

Verilen kavramları internet ortamında farklı kaynaklardan araltırma yaptım. Konularla ilgili yazılar okudum. Bu konuların okuyanlara fayda sağlayacağını tahmin ediyorum. Okudukça ve aralştırdıkça ne kadar çok şey bilmediğimiz ortaya çıkıyor. Bu verile ile Ahmet KURT Başkanıma tekrar teşekkür eder, konuyla ilgili bilgileri bu sayfamda izninizle paylaşıyorum.

Mevâli, İslam tarihinde cahiliye devrinde toplumdaki kişilerden birinin ya da çoğunluğunun isteğiyle kabileye katılan insanlara/kölelere verilen ad. Emevi ırkçı politikası olarak da bilinir. Mevâlî adı, İlk halifeler döneminde (632-661) Arap olmayan Müslümanların siyasi ve sosyal anlamda Kureyşliler'in hakimiyetindeki köleleri simgelemiştir. Mevâlî anlayışı Şiiliğin ilk yıllarındaki ayaklanmalarda etkili olmuştur. Emeviler döneminde ise etkileri artmıştır ve kapsamı genişlemiştir. Şuabiye hareketi ise Mevâlî ırkçı anlayışına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Abbasiler döneminde ise bu ırkçı yaklaşım zayıflamıştır.[1] Mevâlî, yarı köle, azadlı, Arap olmayan Müslümanlar olarak tanımlandı ve Müslüman olmalarına rağmen Arap bir bir patrona vergi ödemek

Esir veya köle olarak hizmete alınan kimselerin, kabiliyetleri ve aldıkları eğitim neticesinde kazandıkları becerileri doğrultusunda başta ordu olmak üzere çeşitli devlet hizmetlerinde istihdam edilmesi suretiyle işleyen sistemdir.

Gulam sistemi nedir? Anadolu Selçuklu Devleti'nde Gulam sistemi ne demek?

Arapça bir kelime olan ve "erkek çocuk" anlamına gelen gulam; İslam devletlerinde hükümdarın yakın çevresinde bulunan ve hükümdarı korumak ile görevlendirilmiş olan askerlere verilen bir isimdir. Erkek çocukların aldıkları eğitime, sahip oldukları becerilere göre orduda ya da değişik devlet görevlerinde bulunmasını sağlayan Gulam sistemi nedir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında…

Esir olarak alınan kişilerden oluşsa da hukuken ve sosyal statü açısından esirlerden farklı bir konumda bulunan devlet görevlilerini yetiştiren Gulam sisteminin Osmanlı’daki karşılığı nedir? Gulam sistemini uygulayan devletler hangileridir? Gulam sistemi ne demek sorusuna cevaplar aradığımız içeriğimizi sizler için hazırladık. İşte, tüm detaylar…

Gulam Sistemi Nedir?

Gulam Sistemi; savaşlarda esir alınan, satın alınan, yabancı devletlerden hediye olarak gelen ya da vergi karşılığında alınan erkek çocuklarının, yetenek ve becerilerine göre bir eğitimden geçtiği; çoğunlukla orduda olmak üzere, devletin çeşitli kademeleri için görevli olarak yetiştirildiği bir sistemdir. İslam devletlerine özgü bir sistem olan Gulam sistemi ile görevlendirilen kişiler, devletin daimi ve maaşlı personelleri olmaktadırlar. Bu sebeple her ne kadar köle ve esirlere dayalı bir sistem olsa da bu sistemin sonucunda eğitimini alarak göreve başlayan kişilerin, hukuki ve sosyal konumları kölelerden farklıdır.

Gulam Sistemini İlk Uygulayan Devlet

Tarihte Gulam sistemini uygulayan ilk devlet Abbasiler olarak kabul edilmektedir. Her ne kadar Emeviler döneminde de kölelerden oluşan ücretli askerlere rastlansa da bu sistemin düzenli bir biçimde uygulanması ilk kez Abbasiler döneminde gerçekleşmiştir.

Abbasiler döneminde Gulam sisteminin ilk uygulanması, İran ve Türk kökenli askerlerin halifenin korunması için istihdam edilmesiyle başlamıştır. Bu yolla önce Abbasi ordusuna girmiş olan Türkler, daha sonra devletin çeşitli kademelerinde önemli mevkilere hatta bazı şehirlerin valiliklerine kadar yükselmişlerdir. Abbasilerin Samarra şehri; gulamların yetiştirilmesi ve eğitilmesi için tahsis edilmiş ve burada eğitime alınan gulamlar, yaklaşık 7 yıllık bir eğitimin ardından devlet kademesinde görevlerine başlamışlardır.

Gulam sistemini ilk uygulayan Türk Devleti ise Karahanlılar’dır. Savaş neticesinde esir alınanlar ve çevre devletlerden hediye edilen kölelerden oluşturulan gulam sistemi ile bu kişiler, hem Karahanlı bürokrasisinde hem de ordusunda çeşitli görevler almışlardır.

Satırlarımı Bilge Kağan Yazıtı' nda yer alan şu anlamlı mısralarla bitirmek istiyorum."Kimse kimseye üstünlük taslamayacak. Ne ak etin karadan, ne karanın kızıldan, ne kızılın sarıdan farkı olmayacak. Kin ve gururdan uzak olunacak" Selâm ve Dua ile...

03.09.2024