Katılım bankalarının çalışma sistemi zaman zaman tartışma konusu olmaktadır. Bu tartışma bir yanında bilmeyenlerin, bir yanında da bilenlerin tartışmasıdır. Sözgelimi katılım bankalarının kar payı dağıtması ile faizin benzeşmesi bilmeyenler nezdinde aynı şey… Oysa faiz önceden verilen bir vaad iken, kar payında böyle bir vaad yoktur. Faiz bir sebep, kâr payı bir sonuçtur. Faiz garanti, kâr payı garanti değildir. Kimi işlemlerde zarar doğsa bile bankalar bunu müşteriye yansıtmayabilir, kendi karından fedakârlık edebilir. Bu durum nitelik üzerinde etkide bulunmaz.
Bu bilgilerden hareketle katılım bankalarının faizli bankalardan bir farkı olmadığı sonucu çıkarılamaz. Önemli olan çalışma sistemi... Eğer usule uygun çalışıyorsa, kâr etmesi ya da benzer kâr payı vermesi faizden farkı olmadığı anlamına gelmez. Bu ticari bir yaklaşımdır. Zira katılım bankaları ticari kuruluşlardır. Piyasadaki rakiplerini ister istemez dikkate alacak. Bu rakipler de konvansiyonel olarak ifade ettiğimiz faizli bankalar... Ticarette kâr etmek asıldır, dolayısıyla hiç zarar etmiyorlar diye faizli işlemdir denemez.
Bir de tabi meselenin bilenleri ilgilendiren yanı vardır. Bu bilenler bir yanda ‘içeride’ olanlar, yani çalışan ama aynı zamanda kendisini sorumlu hissedenler, öbür yanda akademisyen ya da ictihadi bilgi sahibi ilim adamları… Akademisyenler içeriden bakmadıklarından, bankaların standartlara uygun çalıştığını kabul eder. Ama aslında içeridekiler kimi uygulamaların standart dışı olabileceğine şahitlik edebilirler (böyle bir şey var iddiasında değilim). Ama daha önemlisi kimi enstrümanların cevazı yönündeki tartışmalardır. Bu tartışmalar kimi zaman eksik bilgilendirilmekten, kimi zaman da, bir ictihadi ihtilaftan kaynaklanmaktadır. İhtilaf kısmı duruma göre rahmet olarak bile nitelendirilebilir ama, eksik bilgi ya da bilgilendirmekten kaynaklanan farklılıklar önemli bir ayırım noktasıdır. Nitekim önce cevaz verilip sonradan edinilen bilgilere göre hükmü değiştirilen kimi uygulamalar geçmişte yaşanmıştır.
