Katılım bankaları teoride belirlenen koşullara uygun çalıştıkları müddetçe bir sorun yoktur. Yani caizdir, işlemler faizli değildir. Zira özellikle de yeni ürünlerle ilgili verilen fetvalar, ehli tarafından verildiğini varsayıyoruz, içtihat niteliğindedir ve ittifak sağlanmış olmasa da meşrudur. Faizli işlemlerle benzerlik de normaldir. Usule uygun olduğu sürece benzer şeylerden birisi caiz diğeri haram olabilir. Kar payı-faiz ayırımında olduğu gibi… Şöyle bir örnek de vermek isterim. Diyelim ki, bir kürsüye asistan ya da doktoraya öğrenci alınacak. Bu kişiyi birisinin torpili ile almak usule aykırı ve haksızlık iken, aynı kişinin jüri değerlendirmesinden geçerek ve özgür kanaatleri ile alınması meşrudur. Sonuçta alınan kişi de yanılmış bile olunsa durum farketmez. Uygulanan yöntem, metod, usul; helallik haramlıkta son derece önemlidir. Başka bir örnek vermek gerekirse, evlilik içi doğan bir çocukla evlilik dışı doğan bir çocuğu, ‘sonuçta ikisi de çocuk ne fark eder’ denebilir mi... Birisi usule uygun yani nikâhlı ve meşru, diğeri ise gayri meşrudur.
İşin esasında bunlar çok da birbirine benzemez zaten… Faizde önceden yapılan bir sözleşme vardır, ama kar payı ticari bir ilişki neticesinde ortaya çıkan gelirin adıdır. Bu yüzden birinin adı kar payı (ticaret) diğerinin adı faiz-ribadır. Allah da ticareti helal faizi haram kılmıştır. Ticarette faizden farklı olarak zarar riskini de üslenilmektedir ve bir mal ya da hizmet üretimi varsa kar payı doğar. Uygulamada bu zararın yansımaması eleştirilebilir ama bu piyasanın pratik ihtiyaçlarından dolayıdır. Bir başka deyişle zaman zaman zarar edilse de bu kurumlar müşteri ve güven kaybetmemek için kendi karlarından vazgeçmektedirler...
Sürekli savunduğumuz şey, sistemin ancak insan modeli ile birlikte sağlıklı yürüyebileceği yönündedir. Müşterilerin çoğu maalesef zararı zımnen de olsa kabul etmemektedir. İdeal olan bazı zamanlarda kar payı dağıtılmaması, hatta zararın yansıtılması şeklindedir. Ancak buna uygun insan modeli eksikliği katılım bankalarını konvansiyonel bankalar karşısında zor durumda bırakacaktır. Bu yüzden fetva bakımından olmasa da takva bakımından, zarar riskinin müşteri tarafından içsel olarak kabul edilmemesi pek uygun gözükmemektedir.
