Yaklaşık iki yıldır sayfa sayfa literatür taraması, her konunun uzmanlarının adım adım keşfiyle Doğu Karadeniz'in 8 şehrinin kültür envanteri çıkarıldı. Tescilli bazı varlıkların güncellenmediği için kaybolmuş, tescilli varlıkların %70 fazlasının da tescilsiz olduğunu belgeleyen envanter çalışmasıyla, Doğu Karadeniz'in doğa ve kültür varlıkları tümüyle kayıt altına alındı.

Türkiye'de ilk kez bu kadar geniş ölçekli bir çerçevede hazırlanan Karadeniz Kültür Envanteri, binlerce varlığın sınıflandırıldığı devasa bir veritabanı olarak kültürel varlıkların takibi, turizmin gelişmesi ve çevresel sürdürülebilirliğe önemli katkıda bulunacak.

Karadeniz Kültür Envanteri, taşınmaz kültür varlıkları, doğal varlıklar, halk kültürü ve müzeler başlıkları altında sınıflandırıldı.

Binlerce yıllık kültür hazineleriyle Anadolu'nun kutbu olan Karadeniz, tarihin şahitliği ve doğanın cömertliğiyle hep arzulanan topraklar olmuştur. Hoyrat Karadeniz'in çaldığı topraklardan yetişenlerin tezcanlılığı, binlerce metre yükseklikte dinginleşen doğanın hırçın rüzgârlarla şekillendirdiği muhteşem yeşilliğinde saklanmış binlerce hazine barındırmaktadır. Bu nedenle Karadeniz bazen başkent, bazen sancak, bazen de sayfiye yeri olmuştur.

Çok kültürlü yapısı, binlerce yıllık tarihi hazineleri, dillere destan doğası ile Karadeniz bölgesinin tüm doğal ve kültürel varlıkları Karadeniz Kültür Envanteri ile takip edilebilir, çevresel sürdürülebilirliğin sağlanmasına katkısı sebebiyle turizme katma değer katacak.

DOKAP bölgesindeki Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Trabzon şehirlerini kapsayan Karadeniz Kültür Envanteri çalışması, konularında uzman akademisyen ve bilim adamlarının da katkılarıyla araştırma, tespit, belgeleme (görsel, işitsel, yazılı), veri tabanına işleme, raporlama şeklinde tanımlandı.

Resmi rakamlara göre 4.026.821 kişinin yaşadığı 48.256 m2'lik alanda kurulu 8 il ve 99 ilçesinn tümünü içine alan her bir adımının tanımlanması anlamına gelen çok ayrıntılı bir literatür çalışmasıyla, her konunun uzmanları tarafından incelenerek değerlendirilen ve keşifle tamamlanan proje kapsamında 70 bin kilometreden fazla yol katederek, 320 bini aşkın fotoğraf, 42 bin dakikanın üzerinde 4K video kaydının yanında, ayrıca 300 adet 360 derece video ve 250 adet 360 derece fotoğraf ilavesiyle Türkiye'de ilk kez bu kadar ayrıntılı bir kültür envanteri projesi yapılmış oldu.

Tescilsiz çok sayıda doğal varlık tespit edildi

Karadeniz'de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi kapsamında Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Trabzon şehirlerinde 5.697 adet taşınmaz kültür varlığı kayıt altına alındı.

Literatür çalışmaları sonucunda, DOKAP Bölgesi'nde toplam 496 adet Doğal Varlık bileşeni tespit edildi. Saha çalışmalarının ardından doğal varlıklar bileşenindeki 64 adet varlığın bir kısmının tescilsiz olduğu bir kısmının ise çeşitli nedenlerle (kesilme, devrilme, yangına maruz kalma, kuruma, baraj yapımı esnasında tahrip edilme vb.) alandan kaybolduğu belirlendi.

Bu proje kapsamında, DOKAP bölgesinin en bilindik ve hiç bilinmeyen yerlerine gidilerek, daha önce tescil edilmemiş 309 doğal varlık tespit edildi ve böylece kayıt altındaki doğal varlık sayısı 741 adede ulaştı. Şelalelerden göllere, anıt ağaçlardan doğal yaşlı ormanlara, mağaralardan yer altı şehirlerine, kanyonlardan yaylalara, 35 farklı bileşenden oluşan bu tespitler, DOKAP bölgesinin ana kaynaklarından olan ormanların içerisinde, geçmişten günümüze, günümüzden geleceğe taşınmak üzere tescillenmiş kayıt altına alınmış oldu.

Proje için özel üretilen online kültür envanter yazılımı, Türkiye'de bir ilk

Karadeniz'de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi'nin en önemli ürünü ve sürdürülebilirlik aracı olarak Online Envanter Yönetim, Entegrasyon ve Yayın Sistemi (ONEYYAS), Türkiye'de ilk kez tüm disiplinlerin bir arada toplandığı çevrimiçi entegre envanter yönetim sistemi olarak tamamen yerli imkânlarla üretildi. Özgün, esek ve dinamik bir kültürel kaynak yönetim sistemi olan ONEYYAS, üretilen bilgiler ve projenin kapsamı göz önüne alındığında sistem dâhilindeki verilerin, nesnelerin interneti (Internet of Things - IOT) kapsamında kullanılması proje ve bölge tanıtımı açısından beklenen katma değeri üretecektir.

ONEYYAS'ın veritabanı ile bölgenin tüm kültürel, ticari, sosyal ve turizm aktiviteleri daha etkin yönetilebilecek. Veritabanının sürdürülebilir bütünlükte hizmet vermesi için bilgi güncellemelerinin periyodik ve sistematik olarak yapılması tek şart.

Araştırılan doğal mirasların 35 farklı bileşeninin, fotoğraflarından videolarına, koordinatlarından yükseltilerine, derinliklerinden uzunluklarına, çaplarından boylarına, hastalıklarından yaşama güçlerine kadar birçok nitelik ve niceliği belirlenerek, kayda geçirildi.

Çalışmada kullanılan materyallerin, tüm kurum ve kuruluşların kullanımına uygun olarak standardize edilmiş altlıklara dönüştürülmesi ve yöntem olarak tam alan örneklemesi yapılması nedeniyle ülkemiz için bir ilktir.

Benzersiz Karadeniz halk kültürünü keşfe çıkma zamanı

Çok kültürlü yapısıyla Anadolu'nun benzersiz mozaiği olan Karadeniz'in halk kültürü çok ayrıntılı ve uluslararası standartlarda incelenerek yeniden kayıt altına alındı.

Geleneklerden âdetlere, sosyal ilişkilerden farklı din ve sınıf kültürlerine, doğumdan son yolculuğa kadar Karadeniz insanının serüveni, Karadeniz Kültür Envanteri'nde halk kültürü başlığı altında derlendi ve kayda geçirildi. Ekonomik faaliyetler, tarihsel ve kültürel geçmişinden bugünkü mevcut durumuna kadar incelenerek, geleneksel sanatlar ve zanaatkârlar değerlendirildi. Âşıklık geleneğinden Karadeniz efsanelerine, hayatın içindeki edebiyattan sosyal yaşamdaki kültürel kimlik göstergelerine, yemek kültüründen halk hekimliği, halk hukuku, halk meteorolojisi, halk takvimi gibi pek çok folklorik değer kayıtlandı.

Karadeniz.gov.tr ile Karadeniz'in her şeyi elinizin altında

Dünyada herkesin doğru ve bütüncül bilginin tek bir yerde bulunabildiği yerleri keşfettiği biliniyor. Bugünün kâşifleri için, Karadeniz'de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri'nin tüm verileri işlenerek Karadeniz.gov.tr adresinden yayınlanmaya başlandı.

Göllerden şelalelere, kanyonlardan milli parklara, mağaralardan rotalara kadar tüm varlıkların yer aldığı site, sürekli güncellenerek ve büyüyerek Türkiye'nin ve bölgenin tanıtılmasına katkıda bulunacak.

Kültürel varlıklar, doğal varlıklar, halk kültürü ve müzeler başlığıyla tüm varlıkların bir arada bulunabildiği Karadeniz Kültür Envanteri internet sitesi, modern tasarımıyla bölgedeki her önemli lokasyonu, şehir pazarlama aktiviteleri için bir yol gösterici olacak şekilde herkesin hizmetine sunuyor.

DOKAP Başkanı Yusuf Mengi: "Karadeniz'i doğru tanıyarak, gelecek nesillere anlatmalıyız"

Karadeniz Kültür Envanteri çalışmasının sadece bir araştırma, veri toplama çabasından ibaret olmadığının altını çizen Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) Başkanı Yusuf Mengi, "Amacımız toplanacak bilimsel verilerden yola çıkarak, 21. yüzyıl başında Karadeniz'in bir kültür ve doğal bölge olarak ilerlemesi için gereken adımlara ve politikalara ilişkin önerilerde bulunmaktır." şeklinde konuştu.

Karadeniz'de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi'nin bölge için önemine dikkat çeken Mengi şöyle konuştu:

"Karadeniz Kültür Envanteri Projesi, Doğu Karadeniz Coğrafyasının sahip olduğu tüm değerlerin belirlenmesini, bu değerlerin önce korunup sonra da tek tek ekonomiye kazandırılarak bölge insanının ekonomik ve sosyal yönden eşik atlamasını sağlayacak doğru projeksiyonlara imkân verecektir. Bu sebeple Karadeniz'de Zamanın İzleri Projesi öncelikle 'Karadeniz Ürünü'nün geliştirilmesi ve esnek alt başlıklar halinde çeşitlendirilmesi gibi konuları dikkate alan bir yaklaşımla hazırlandı."

Projeyi yürüten TMarka Genel Müdürü İmdat Demir, dünyada oluşan turizm trendlerine baktığımızda turistlerin artık bozulmamış doğa, otantik kültür ve tarih talep ettiğini belirterek şunları söyledi:

"Tüm bu trendler sahip olduğu doğal ve kültürel varlıklar ve tarihi yerleri ile göz dolduran Doğu Karadeniz bölgemiz için büyük bir avantaj anlamına geliyor. Bu çalışma ile Doğu Karadeniz Bölgemizin doğal ve kültürel bütün zenginlikleri belirlendi ve kayda geçirildi. Karadeniz'de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi Karadeniz Bölgesi'nin kültür ve turizm politikalarını yönlendiren siyasetçiler, yöneticiler, akademisyenler ve sivil toplum kuruluşları için kritik bir kaynak hükmünde işlev görecek nitelikte bir proje oldu."

Arkeolog Pınar Ersemiz "Projenin önemine odaklanılmalı"

Karadeniz Kültür Envanteri ile ilgili bilgi veren Karadeniz Kültür Envanteri Taşınmaz Kültür Varlıkları Bileşeni Direktörü Arkeolog Pınar Ersemiz, projenin teknik detaylarından çok önemine odaklanılması gerektiğini söyledi. Ersemiz, projenin ana hedefinin kalkınma ve turizme yönelik veri sağladığını belirterek şöyle dedi:

"Doğu Karadeniz hem kitle turizmi için hem de bireysel gezginler ve küçük gruplar için rahat gezilebilir rotalara sahip. Temel eksiklikler ise detaylı ve güvenilir bilgi ile tanıtım. Bireysel gezginler, küçük gruplar ve özel ilgi grupları bölge için çok önemli. Çünkü bu gruplar bilinçli seyahat ederler. Yöresel ve özgün değerlere daha çok ilgi duyarlar."

Şehir şehir öneriler

Toplantıda konuşan Karadeniz Kültür Envanteri Halk Kültürü Danışmanı Prof.Dr. Abdülkadir Emeksiz ise, envanter çalışmasının 'Nasılsınız?' sorusuna verilen uygulamalı bir cevap olduğunu söyleyerek, proje kapsamındaki illerden öne çıkan özellikleri şöyle anlattı:

"Samsun'da şenlik ve festivallerin içerikleri geliştirilebilir. Şehirde eko-turizm çalışmaları denenmelidir. Ekonominin lokomotifi fındık olan Ordu'da fındıkla ilgili markalaşmış bir kurum yok. Sepet, baston, tahta kaşık üretimi desteklenmeli. Giresun'da ise yaylalarda koruma/turizm dengesi sağlanmalı. Hikâyesi olan türküleri ve mutfağı dolayısıyla müzik, oyun ve yemek festivallerde bir araya gelmelidir. Zengin mutfağı olan Trabzon'da ise, bilinen yemeklerle sınırlı kalıyor. Trabzon ile ortak paydaya sahip Rize'de ise, atma türkü önem arzediyor. Artvin'deki doğal hayat bozulmadan turist çekilebilir. Ehram dokumaları Bayburt'ta yöre insanına katkı yapacak kadar güçlü. Bunun yanında büyük tematik müzeler ile Bayburt'un çehresi değişebilir. Kömesi ve pestili öne çıkmış Gümüşhane ise, kömedeki başarıyı takip ederek ekonomiye katkıda bulunabilir."

Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) hakkında

Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, T.C. Teknoloji ve Sanayi Bakanlığı'na bağlı olarak Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Konya Ovası Projesi (KOP) gibi bölgesel kalkınma çerçevesinde kanun ile kurulmuştur. Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Tokat ve Trabzon şehirlerini kapsayan DOKAP, bölgenin kalkınmasının hızlandırılması amacıyla kurum ve kuruluşların proje ve faaliyetlerinin uyum ve bütünlük içinde yürütülmesini sağlayacak eylem planları hazırlamak, bu planların uygulamasını koordine etmek, izlemek ve değerlendirmek üzere görevlendirilmiştir.