İslam hukukunun diğer din ve nizamlardan farklı olarak çok önemli bir ayırt edicisi vardır; emr-i bil-ma'ruf, nehyi anil-münker... Yani öyle demokraside olduğu gibi kişinin 'tercihi' asıl filan değildir. Hani söylenir ya sıklıkla; saygı duymak... ondan bahsediyorum.

İyinin ve kötünün sınırları da bellidir.

Müslümanlıkta öyle ayrı, bireysel yaşamak diye bir şey yoktur. Hem yukarıdaki manada böyledir, hem de cemaat halinde, sosyal olarak yaşamak anlamına gelir bu... Bu yüzden İslam, Hristiyanlığın aksine ruhbanlığı yasaklamıştır. Tasavvufta da bu bir ilkedir; halvet der encümen: halk içinde hakla birlikte olmak...

Bu öylesine önemlidir ki; imanın bir parçası kabul edilir.

Zira bir kötülükle, yani Allah'ın dinine mugayir bir durumla karşılaştığımızda Allah bizim onu düzeltmemiz için bir çaba içerisinde olmamızı istiyor. Herhangi bir şekilde bunun zamanlaması itibariyle düzeltmek mümkün olmazsa, kalbimizden onu reddetmemiz gerekiyor. Böyle bir durum bizi iman sınırlarında tutar ama en zayıf halkadır bu... Düzeltmede başarılı olma şartı yoktur. Zira hani güzel bir söz vardır ya; seferle emrolunmak diye... Zafer- hidayet Allahın bir ihsanıdır.

Hani her koyun ya da keçi kendi bacağından asılırmış ya; bu yüzden başkasının ne yaptığı bizi ilgilendirmezmiş!... Atalarımız öyle demiş... Demokrasi de benzer bir şey söylüyor; 'tercihine saygı duymak... Ama ne var ki, İslam öyle söylemiyor. Her koyun kendi bacağından asılır da bir kötülük gördüğümüzde onu engellememiş olmamız da bizim asılacağımız bacağımızı ilgilendiriyor. Bir başka deyişle kalben red ve buğz sınırlarında da olsa karşı çıkmak ve mümkünse de düzeltmek asılacağımız bacakla ilgili... Günaha-harama da saygı filan duyulmaz... Hani menkıbelerde geçer ya; filanca kavim helak edildiğinde abid kullar da helak olmuşlar, Neden; kendileri ibadet ettikleri halde başkasının günahı ile ilgilenmemişler de o yüzden...

Eskiden birisi bir yanlış yaptı mı, herkes ona müdahale ederdi.

Kırsalda bunun hala kalıntıları vardır. Örneğin sokakta bir büyük yaptığı bir yanlıştan dolayı bir çocuğun kulağını çekmişse, ailesi ona teşekkür ederdi. Şimdilerde cinayet çıkar Allah korusun... Ne de olsa demokrasi var ve herkes tercihlerinde özgür. Bakın, bugün kutsanan demokrasi bizi böyle de bölmüş... Konuya bu pencereden de bakmak gerekir kanaatimce...