AZERBAYCANA NUR SAÇAN PAŞA: NURİ PAŞA

I. Dünya Savaşı'nın sonlarında Azerbaycanı işgal eden Bolşevik-Ermeni askeri
birliklerinin Bakü, Şamahi, Nahçıvan, Lenkeran ve diğer bölgelerde Mart Olayları adı ile anılan Müslüman katliamları yapmaları üzerine Azerbaycan temsilcileri Osmanlı devletinden askeri yardım taleb etdi.Müslüman katliamlarını duyan Osmanlı yönetimi derhal Azerbaycana Kafkaz İslam Ordusu adı altında askeri birliklerin gönderilmesi hakkında karar kabul etdi.Kafkasyaya gönderilecek Osmanlı ordusunun baş komutanı Ferruh paşa atanacaktı fakat Nağı Şeyhzamanlı ve diğer azerbaycanlı temsilcilerin de Enver paşadan ricası sonucu Kafkaz İslam Ordusu Nuri paşaya emanet edildi. 
         Nuri paşa ve komutasındaki Kafkas İslam Ordusu Gence şehrine İstambuldan
Musul, Tebriz, Nahçivan ve Karabağ hattı ile geldi.Gence halkı Nuri paşa ve Osmanlı
ordusunu büyük sevinç ve coşkuyla karşıladı.Türk ordusunun Gence şehrine geldiğini duyan binlerce azerbaycanlı genç gönüllü olarak ordu sıralarına yazıldı.Bundan sonra Kafkaz İslam Ordusu hızlı bir manevrayla Genceden Göyçay istikametinde ilerledi ve
Kara Meryemde ermeni kuvvetlerini darmadağın etdi.Kara Meryem qalibiyyetinden sonra türk ordusu suratle Bakü'ye doğru ilerledi.Bayil savaşında da ermeni-bolşevik birlikleri darmadağın edildikden sonra Bakü kuşatıldı.Nihayet 15 eylül 1918 yılında Kafkas İslam Türk Ordusu Bakü'ye girdi.Haber Bakü işgalcilerine ulaşınca ingilizler ve taşnak-ermeni askeri birlikleri gemilerine binerek Hazar yolu ile İran topraklarına yani Enzeliye doğru kaçmaya başladılar.Kafkas İslam Türk Ordusunun bu muhteşem qalibiyyeti sonrası Azerbaycan Halk Cumhuriyyeti hükümeti Bakü'ye taşındı.  
         Nuri paşa'nın cesurluğu ve kahramanlığı, Bakü'yü işgalden kurtarması, bundan sonra da yaşana bilecek müslüman katliamlarını göz önünde bulundurup Azerbaycan türklerinden askeri birlikler oluşturması, sonrasında Karabağ'da bolşevik-ermeni zulmüne karşı savaşması onun ismini Azerbaycanın şanlı tarihine kızıl harflerle yazdı
 

MEMMEDOV KENAN HAMZAOĞLU