Çip çok küçük bir yarı iletken malzeme üzerine yüksek teknoloji kullanılarak elektronik devrelerin basılmasıdır. Günümüzde elektrikle çalışan nereyse bütün cihazlar mikroçip içeriyor. Ev elektroniği, telefon, tablet, bilgisayar ve elbette gelişen teknolojiler ile birlikte otomotiv bu teknolojiye muhtaç durumda. Bu bakımdan çip üretemeyen ülkeler elektronik alanında dışa bağımlı oluyor.

Pandemi sürecinde dünya geneline yayılan mobilite, uzaktan çalışma ve eğitim gibi konular tablet, bilgisayar, cep telefonu ve benzeri elektronik ürünlere olan talebi katlarken çip krizini de beraberinde getirdi.

Otomotiv sektöründen başlayarak elektronik, bilgisayar, cep telefonu ve ev aletleri gibi diğer sektörlere de sıçrayan küresel çip tedariki sorununun, üretimde aksamalara neden olarak milyarlarca dolarlık zarara yol açması bekleniyor. Sağlık için giyilebilir elektronikten araç içi elektronik sistemlere kadar teknolojinin her alanında büyük öneme sahip olan çipler, ülkeler arasındaki rekabet unsurlarından biri haline dönüşürken, pandeminin etkisiyle otomotiv sektöründen başlayarak küresel bir "dar boğaza" neden oldu.

Uzmanlara göre; Savunma Sanayisinde çip tasarımı noktasında elde ettiğimiz özgüven ve teknolojik gelişmeleri gerçek manada endüstriye aktarabilmek için ülkemizde mutlaka çip tasarım ve üretim yeteneğinin geliştirilmesini, öncelikle çip tasarım evleri oluşturarak ülkemizde bu konuda uzman insan sayısını mutlaka artırmamız gerekiyor. Bu kapsamda üniversitelerimize de çok önemli görevler düşüyor. Özellikle çip yazılımlarının geliştirilmesi noktasında akademik çalışmalar bu alanda orta ve uzun vadede ülke olarak önemli ilerlemeler yapmamızı sağlayacak. Sonrasında da yerli tasarlanan çiplerin kullanılması özendirilerek/desteklenerek kısmi de olsa ithalatın önüne geçilmesi önem arz ediyor. Orta ve uzun vadede mutlaka ülkemizde çip üretim fabrikalarının kurulması hedeflenmelidir.

Uzmanlara göre aslında çip krizi dijitalleşmede artan yoğunluk nedeniyle zaten bekleniyordu ama pandemi bu krizi erkene çekti. Teknolojik ürünlerin artan kullanımıyla çiplere olan talep artış gösterirken, bu ürünlerin arzı beklenmedik talebi karşılamakta yetersiz kaldı.

Çip sektörüne yönelik yapılan araştırmalarda 2023 yılına kadar üretilecek çip sayısının 2019’un 2 katı olacağı öngörülüyordu. Dünyanın en büyük çip üretim şirketi olan TSMC’nin üretim sayıları da incelendiğinde 2020’de ürettiği çip sayısı bir önceki yıla göre yaklaşık %21 artış gösterdiği görülüyor.

Özellikle 5G, Uydu Haberleşmesi, Otomotiv ve IoT sektöründe olan gelişmelerin çiplere olan talebi önümüzdeki yıllarda daha da artırırken çip krizinin derinleşmesine neden olabileceği düşünülüyor.

Birçok ülkenin ve sektörün etkileneceği bu krizi aşmak için pek çok ülkede farklı uygulamaların hayata geçirildiği görülüyor. ABD’nin TSMC’ye fabrikaları Amerika sınırları içinde kurma şartı getirmesi, Avrupa’nın alternatif çip fabrikaları kurmak için çalışmalarını hızlandırması bu önlemlerden bazıları. Ancak uzmanlara göre bu dönemde alınacak kararların pek hızlı uygulanamayacağı da aşikar. Zira çip üretim süreçleri incelendiğinde bir çip üretiminin binlerce adımı ve tedarik zinciri noktasında geçmesi gereken onlarca sınır kapısı bulunuyor. Bu nedenle ülkelerin bundan sonrasına odaklanarak çip sektörüne yönelik yatırımlarını yoğunlaştırması gerekiyor. Çünkü Çipler, ülkeler arasındaki rekabet unsurlarından en önemlilerinden biri olarak görülüyor. Dünyanın en büyük mikroçip üreticilerinden olan Intel, bu krizi önleyebilmek için 20 milyar dolarlık yatırımla ABD’nin Arizona eyaletinde iki yeni çip fabrikası kurma kararı aldı.

Türkiye’de çip fabrikası kurulabilir mi?

Uzmanlara göre çip fabrikası kurmak ciddi maliyetler gerektiriyor. Bir çip fabrikası ortalama 5-6 milyar dolarlık bir bütçe gerektiriyor ve bu tip stratejik yatırımların ancak devlet eli veya çok büyük yatırımcılarla birlikte mümkün olacağı düşünülüyor. Dolayısıyla Devletimizin bu konuda ülkemizde mutlaka öncülük yapması gerekiyor.

Çip krizinden ülkemizdeki teknoloji üreticileri nasıl etkilenecek?

Her ülkede olduğu gibi ülkemizin de yakın zamanda bu çip krizinden olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Çip tedarik süreçlerinin kısa ve orta vadede uzaması bekleniyor. Bu durum uzun vadede bazı stratejik ürünlere ulaşılmasını engelleyebilir. Özellikle savunma sanayiinde FPGA çiplerinin ve kartlarının temini açısından sıkıntı yaşanabileceği düşünülüyor. Buradaki tedarik süreçlerinin daha da uzaması yürüyen birçok projeyi doğrudan etkileyecek gibi duruyor.

Çip üretiminde yerli teknoloji neden önemli?

Uzmanlara göre başta ulusal kimlik kartları, pasaportlar ve savunma alanında kullanılacak çiplerin yerli teknolojilerle üretilmesi ulusal güvenlik açısından kaçınılmaz bir ihtiyaç olarak öne çıkıyor.

Yine aynı şekilde yakın bir zamanda ciddi miktarda yaygınlaşacak Uydu Haberleşmesi ve 5G çiplerinin yerli teknolojiyle üretilmesi stratejik olarak ülkemiz için önemli faydalar sağlayacak. Önümüzdeki süreçte bu çipleri kendi üretme ihtimali olmayan ülkelerin teknolojik bağımsızlık hedeflerine ulaşması oldukça zorlaşacak. Gelişmiş ülkelerin hepsinde bu alt yapının olduğunu görüyoruz.

Sonuç olarak ülkemizde devletimizin öncülüğünde üniversitelerimizde, teknoparklarımızda çip tasarım ve üretim yeteneğinin geliştirilmesi, çip tasarım evleri oluşturarak bu konuda uzman insan sayısının artırılması ve milli çip sanayimizin acil olarak kurulması önem arz ediyor.

Dr. İlhami pektaş