Türkiye ekonomisi son 3 yıldır üst üste büyüyen dünyadaki 3 ülkeden biri, ihracat artıyor, istihdam artıyor, fabrika sayısı artıyor fakat bir sorun var,
Nedir o sorun?
Döviz azlığı.
Dünyada global bir ekonomi var. Çok büyük paralar borsalara, piyasalara, tahvillere yatırılıyor, alınıyor satılıyor. Dünyada borsalara yatırılan para 95 trilyon dolar. Türev piyasalarda 2 katrilyon dolar düzeyinde bir alım satım var. Dev fonlar, şirketlere ait dev paralar var.
Dünyada sürmekte olan ekonomi sistemi bu paralara göre şekilleniyor. Bu paralar gerçek yatırımlara giremeyecek kadar büyüdü. Yani bunlarla fabrika falan kurulmuyor artık düşünün dünyadaki bütün ticari gayrimenkul yatırımlarının değeri 30 trilyon dolar.
Bu paralar ülkeleri fonluyor, bu yetmiyor borsalarda, hayali piyasalarda tekrar tekrar hızla el değiştiriyor. Bu yetmiyor kaldıraç sistemiyle, vadeli alım satımlarla işlem hacimleri katrilyonları geçiyor.
İşte ülkeler bu büyük paralara bağımlı hale getirildi. Birçok ülke cari açık verdiği halde döviz sıkıntısı yaşamıyor çünkü bu paralar piyasalarında dolanıp duruyor. Bu paralar sıcak para, bir anda ülkeyi terk edebiliyorlar. Bu durumda ülkeler ciddi sıkıntıya düşüyor. Bu bağımlılık ülkeleri kırılgan ve emir alır durma getiriyor.
İşte Türkiye son yıllarda bu paraların çıkış yapmasını yaşıyor. 15 Temmuz darbe girişiminden bu yana artan çıkış devam ediyor. Son iki haftada 700 milyon doların üzerinde hisse senetlerinden ve tahvillerden çıkış oldu. Buna rağmen son haftalarda dolar kuru yükselmedi dikkat edilirse. Çünkü artık ülke ekonomisini etkileyecek kadar sıcak para kalmadı içeride.
Türkiye cari açığını son 10 yılda devamlı düşürdü. Cari açığı turizm geliri, dış müteahhitlik işleri ve gurbetçilerin getirdiği dövizle telafi ediyoruz.
2015-2017 arası terör eylemleri ve geçen yıllarda yaşanan pandemi yüzünden üst üste 5-6 yıl turizm gelirimiz düşük seyretti. Sıcak paranın da bu arada seri çıkışıyla döviz sıkıntısı yaşadık.
Sıcak para bizi neden terk ediyor?
Türev piyasalarda hisselerin sadece çıkışından değil düşüşünden de para kazanılır. Yani bu büyük paralar için iniş çıkış olsun fark etmez, çok zayıf ülkelerde en çok kârı elde ederler.
Risk denecek. Türkiye’den çok daha riskli ülkelerden bu şekilde çıkmıyorlar. Türkiye borsası hızlı borsalardandır, tahvil getirileri yüksektir, faiz yüksektir.
Trilyon dolarları çevirenlerin 30-40 milyar doları devamlı büyüyen, çok kârlı piyasa olan Türkiye’de değerlendirmemeleri ancak bir plan dahilinde olur.
Neticede bu sıcak paranın çıkışı döviz sıkıntısı yaşamamıza sebep olmuştur ama bu paralara bağımlılıktan da kurtulmamızı sağlamıştır.
Türkiye’de hane halkında, şirketlerde ciddi para birikmiş vaziyette. Sadece 450 milyar dolar karşılığı para bankalarda mevduat var, Döviz ihtiyacını düşürmek için bu paralar için devlet cazip yatırım araçları üretmeye başladı.
Bu bizim tam bağımsızlığımızı sağlayacak yöntemdir. Bizim için ilk başlarda kötü olan sıcak para çıkışı yeni uygulamalarla ekonomimizi çok daha sağlam, ayakları üzerinde duran bir yere taşımaktadır.