Şükrü Gündüz – Haber Merkezi / M.Fatih Akgül / Batman / M. Salih Keskin - Mardin M. Hüseyin Temel - Mustafa Kaynak / Diyarbakır
Bölgede yaşanan çatışmalardan ve örgütün baskılarından dolayı birçok ilde esnaf iflasın eşiğine geldi. Diyarbakır, Mardin, Batman ve Van gibi illerde yüzlerce esnaf işyerini kapatmak zorunda kaldı. Örgütün haraç aldığı zengin iş adamlarından birçok kişi de bütün mal varlığını satarak batı illerine göç etti. Batman'da geçen yıl yaşanan 6-8 Ekim olaylarından sonra 600 esnaf kepenk kapatırken, çatışmalı ortam turizm sektörünü de vurdu. Otellerin doluluk oranı dibe vurdu. Çatışmalardan önce yüzlerce yerli ve yabancı turistin gittiği Hasankeyf'e turist uğramaz oldu.
ESNAF SİFTAH YAPAMIYOR
Çözüm sürecinin getirmiş olduğu olumlu havanın neticesinde bölgeye yatırımcı akını başlamıştı. Ancak çatışmalı ortamın tekrar başlaması en çok esnafı etkiledi. Diyarbakır Sur ilçesindeki Tarihi Hasan Paşa esnafı, çatışmalardan en çok kendilerinin zarar gördüklerini dile getirdiler. Bazı günlerde siftah bile yapamadıklarını ifade eden esnaf iş yapamadıkları için faturalarını ve kiralarını dahi ödeyemediğinden yakınıyor. Esnaf yaşanan çatışmalardan dolayı insanların Tarihi İş Hanı'na gelmeye korkar hale geldiğini söylüyor. Yaşanan çatışmalı süreç UNESCO'nun kültür miras listesine giren Diyarbakır'ı sadece kan ve ölümle gündeme getiriyor. Bu durum da esnafı rahatsız ediyor.
MARDİN'DE BİN ESNAF KEPENK KAPATTI
6-8 Ekim süreci ile başlayan kaosun son 3-4 ayda çatışmalı sürece evrilmesi Mardin esnafının kan ağlamasına neden oluyor. Son bir yılda sadece Mardin'de yaklaşık bin esnaf işyerini kapattı. Sokak savaşlarını andıran bir durumda kim vurduya gitmek istemeyen esnaf akşam olur olmaz saat 5 dolaylarında dükkânlarını kapatıyor. Çatışmalardan en çok etkilenen sektörlerden birisi de emlak sektörü... Emlakçıların camekânları, satılık arazi, dükkan, ev ve arsa ilanları ile dolu ancak satış yapılamıyor.
VAN ESNAFI İFLASIN EŞİĞİNDE
Van esnafı da diğer bölge illerinde olduğu gibi zor günler yaşıyor. Onlarca esnaf işyerini kapatırken birçok esnaf ödeyemediği çekler ve senetler yüzünden iflasın eşiğine geldi. Çözüm süreci devam ederken Van'da artan gayrimenkul yatırımları dibe vurdu. Gayrimenkul fiyatları yüzde yüz düştü. Maddi durumu iyi olan birçok esnaf da örgüt baskısından dolayı işyerlerini kapatarak batı illerine göç etti
BATMAN'DA 600 ESNAF KEPENK KAPATTI
HÜDA PAR Batman İl Başkanı Mehmet Emin Doğru, 6-8 Ekim olaylarından bu yana Batman'da yaklaşık 600 esnafın kepenk kapattığını, 25 büyük esnafın ise göç ettiğini söyledi.
6-8 Ekim olaylarının Batman'ın ekonomisine büyük bir zarar verdiğini ifade eden Doğru, “İlimizde son bir yıl içerisinde 600'e yakın esnafımız kepenk kapatarak ticaret alanından ayrılmak zorunda kaldı. Yine bölgemizin lokomotifini oluşturan, bölgemizin ticaretini harekete geçiren yaklaşık 25 büyük esnafımız bölgedeki olumsuz şartlardan dolayı batıya göç ederek, büyük sermaye göçünün oluşmasına sebep olmuşlardır” dedi. Esnafta ve halkta büyük bir tedirginliğin söz konusu olduğunu vurgulayan Doğru, “Bölge halkı tedirgindir. Esnaf ileriye yönelik adım atamamaktadır. Bu konuda hükümetin, halka ve esnafa umut olması ve umut olacak adımlar atması gerekir. Bu yapılmadığı takdirde bölgenin kötü gidişatı devam edecektir” diye konuştu.
ÇATIŞMALAR OTELLERDE DOLULUK ORANINI YÜZDE 80 DÜŞÜRDÜ
Çatışmalardan dolayı turizm ve otelcilik sektörünün adeta kan ağladığını, bölgeye yerli ve yabancı turistlerin gelmemesinin otelcilik sektörünü durma noktasına getirdiğini ifade eden Batmanlı otel işletmecileri ise otellerde doluluk oranında yüzde 80 düşüş yaşandığına dikkat çektiler.
ÇÖZÜM SÜRECİ EKONOMİYİ CANLANDIRDI AMA…
Çatışmalardan önce bölgeye çok sayıda yerli ve yabancı turistin geldiğini belirten özel bir otelin Genel Müdürü Turgay Genç, “Çözüm sürecinin getirmiş olduğu olumlu havanın neticesinde bölgeye yatırımcı akını başlamıştı. Son zamanlarda bölgedeki olumsuz hava ve istikrarsızlık ciddi anlamda kayıplara neden oldu. Yıllık bazda, turizm sektöründe 10 milyar doların üzerinde bir kayıptan bahsedebiliriz. Bu Türkiye'nin geleceğini ciddi anlamda etkiliyor.” dedi.
OTELLERDEKİ DOLULUK ORANLARI DİBE VURDU
Otellerindeki doluluk oranının yüzde 15-20'lerde olduğunu söyleyen Genç, “Umut ediyoruz ki, 1 Kasım seçimlerinin ardından tekrar istikrarın hâkim olması ve olumsuz havanın tersine dönerek bölgede huzurun tesis edilmesi neticesinde kalkınmanın tekrar pik yapmasıdır. Bu bizim en büyük umudumuzdur. Çatışmalardan önce otelimizde hafta içi dönemlerde doluluk oranı yüzde 90'ları buluyordu. Hafta sonu yine yüzde 50'leri buluyorduk. Bölgede huzur hâkimdi ve insanlar rahat bir şekilde gidip gelebiliyordu. Bundan ekonomi de olumlu anlamda etkilenmişti” diye konuştu.
YERLİ VE YABANCI TURİSTLER ARTIK GELMİYOR
Otel Müdürü Mustafa Altun, “Maalesef biz otelcilerin ve diğer sektörlerin taban yaptığı bir doluluk oranındayız. 4 yıldır işlerde bu kadar düşüş olduğu bir dönem ve süreç görmedim” dedi. Tek beklentilerinin bir an önce tekrar huzurun hâkim olması olduğunu ifade eden Altun, “Çatışmalardan dolayı yerli ve yabancı turistler gelmiyor. Daha önce binlerce yerli ve yabancı turist Hasankeyf için gelirdi. Şimdi ise hiçbir tur konaklaması gelmiyor. Böyle devam etmesi halinde çok daha kötü sonuçlarla karşılaşabiliriz.” şeklinde konuştu.
TARİHİ HASAN PAŞA HANI ESNAFI KAN AĞLIYOR
Sur ilçesindeki Tarihi Hasan Paşa esnafı, çatışmalardan en çok kendilerinin zarar gördüklerini dile getirdiler. Esnafın perişan halde olduğuna vurgu yapan Hasan Paşa Hanı Yöneticisi Ali Sait Özkan, daha önceleri esnafın iş yapabildiğini fakat meydana gelen şiddet olayları nedeniyle artık satışların epeyce gerilediğini söyledi.
TARİHİ ÇARŞI BOMBOŞ
Tarihi Hasan Paşa Hanı esnafının yaşadığı sıkıntıları anlatan Özkan, “Ben 1976 yılından beri burada esnafım. Biz burada antika, tespih, gümüş ve halı satardık. Daha önceleri işlerimiz iyiydi; çok sayıda turist geliyordu, özellikle de yerli turistler. Biz de bu duruma bakarak taksitle ev ve araba aldık. Şimdi bu taksitleri ödeyemiyoruz. Bugün başımıza gelenlerden biz halk olarak sorumluyuz. Çünkü tutunduğumuz dalı kestik. Hiç kimse çarşıda yok. Elektrik faturasını ödeyemez hale geldik. 4 günlük sokağa çıkma yasağının ardından artık yerli turist de gelmiyor” diye konuştu.
ESNAF KİRASINI, FATURASINI ÖDEYEMİYOR, İŞÇİ ÇIKARIYOR
Yaşananların son bulması için herkesin elini taşın altına koyması gerektiğini belirten Özkan, “Herkes bir araya gelerek bu sorunu çözmelidir. Burada olan esnafa oluyor. Biz perişan haldeyiz. Burada esnaf kirasını, faturasını ödeyemiyor, işçi çıkarıyor. Bu sorun artık son bulsun. Televizyonlarda Sur ilçesi farklı anlatılıyor. Olaylar Sur bölgesinin genelinde yaşanmıyor. Sadece birkaç yerde ufak çapta olaylar oluyor.” dedi.
ESNAF SİFTAHSIZ DÜKKÂN KAPATIYOR
Geçen sene 6-8 Ekim olaylarından itibaren bölge esnafının sıkıntı içerisinde olduğunu dile getiren han esnafından Kemal Alıncak ise şunları söyledi: “Özellikle son 3 aydır yaşadığımızı bir biz biliriz, bir de Allah bilir. Han'a bakın; bomboş, bir yabancı turist bile yok, onu geçin bizim halkımız bile yok. Kesinlikle iş yapamıyoruz, esnaf ise batan batana… Son 3 aylık kiramı ödeyemedim. Han içerisinde hediyelik eşya satan en büyük mağazayız ama kiramızı ödeyemiyoruz. 4 tane elemanımız vardı, şu an bire düşürdük. İşçi parasını, elektrik faturasını ve kiramızı ödeyemiyoruz. 600-700 bin liralık ürünümüz var, siftahsız dükkân açıp kapatıyoruz. Tüm esnaf kapatma seviyesine geldi. Bir an önce bu olayların bitmesini istiyoruz” diye konuştu.
İNSANLAR CAN KORKUSUNDAN EVİNDEN ÇIKAMAZ HALE GELDİ
Önceki yıllarda olduğu gibi handaki hareketliliği aradıklarını ifade eden Alıncak, “Çözüm süreci devam ederken Diyarbakır başını almış gidiyordu. Buraya gelen turların haddi hesabı yoktu. Yabancı müşterilerimiz çoktu. Otellerde yer bulunmuyordu, şimdi oteller bomboş. Çarşıya çıkıyorsun insan yok. İnsanlarda surat asıklığı var. Bırakın alışverişi insanlar can korkusuyla gelip buraları gezemiyor” dedi.
İNSANLAR İLK ÖNCE CAN GÜVENLİĞİ İSTİYOR
Sokağa çıkma yasaklarından en çok esnafın zarar gördüğüne dikkat çeken handaki bir diğer esnaf Sedat Koçer, 4 aydır iş yapamadıklarından yakındı. Koçer, “Biz esnaf olarak çok zarar gördük. Biz daha önce iş yapıyorduk ama şimdi yaşanan olaylardan sonra insanlar buraya gelmeye korkar oldu. İnsanların can güvenliği yok. İnsanların can güvenliği yoksa işten bahsedilmesi de bence doğru değil. İnsanlar ilk önce can güvenliği istiyor.” diye konuştu.
DİYARBAKIR'IN SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI İLE ANILMASINI İSTEMİYORUZ
Huzurun olduğu yerde ekonomi ve turizmden bahsedilebileceğine vurgu yapan Koçer “Şahsen ben turist olsam Afganistan gibi bir yere gitmem. Eğer can güvenliğin yoksa sen o ülkeye gidemezsin. Şimdi sen sokağa çıkma yasağı uygulayacaksın, turist otelde rehin kalacak, çıkıp dolaşamayacak. Turist otelin içinde kalmak için Diyarbakır'a gelmiyor, buranın insanını ve kültürünü görmek için geliyor. Bu durumda turistten buraya gelmesini beklemek de yanlıştır. Burada bunlar yaşandıktan sonra turist neden gelsin? Diyarbakır Surları ile Hevsel Bahçeleri UNESCO'nun kültür miras listesine girdi ama bugüne kadar Diyarbakır'ın reklamını yapan yok. Televizyonlarda sürekli sokağa çıkma yasağı ile ilgili haberler yer alıyor” dedi.
BİRÇOK ESNAF İFLAS ETTİ
Van esnafı da diğer bölge illerinde olduğu gibi zor günler yaşıyor. Onlarca esnaf işyerini kapatırken birçok esnaf ödeyemediği çekler ve senetler yüzünden iflasın eşiğine geldi. Yaşanan çatışmalardan dolayı nakliyecilerin bölgeye gelmeye çekindiğini ve nakliyecilerin fiyatlarını yüzde yüz arttırdığını söyleyen MÜSİAD Van İl Başkan Yardımcısı Faruk Taşan, “Birçok esnaf yaşanan çatışmalardan dolayı iflas etti. Esnaflar saat 5-6'da dükkânlarını kapatıyor ve iş yapamıyor. İran sınır kapısının bir ay kapalı kalması esnafa çok büyük zarar verdi. Ayrıca eskiden İran'dan çok sayıda turist geliyordu. Çatışmalardan dolayı artık bu turistler de gelmiyor. Birçok esnaf yazdığı çekleri ödeyemiyor. İşçilerin ücretleri ödenemediği için birçok kişi işsiz kaldı. Çözüm süreci devam ederken gayrimenkule çok büyük yatırımlar yapıldı. Şimdi gayrimenkul fiyatları yüzde yüz düştü. Maddi durumu iyi olan birçok esnaf da örgüt baskısından dolayı işyerlerini kapatarak batı illerine göç etti” diye konuştu.
MARDİN ESNAFI İFLASIN EŞİĞİNDE
Bölgede yaşanan çatışmaların etkilendiği bir diğer il Mardin… Çatışmalardan dolayı iş yapamaz hale gelen Mardin esnafı, iflasın eşiğine geldi.
Son bir yılda sadece Mardin'de yaklaşık bin esnaf işyerini kapattı. Her gün açtıkları dükkânlarını birçok gün siftah dahi yapamadan kapatmak zorunda kaldıklarını söyleyen esnaf, iflasın eşiğine geldiklerine işaret etti.
KİRAMIZI DAHİ ÇIKARAMAZ DURUMA GELDİK
Olayların başlamasıyla işlerinde bir durgunluk yaşandığını söyleyen esnaftan Şükrü Kızmaz, “Millet tedirgin. Olaylar işlerimizi çok düşürdü. Yaşanan çatışmaların en büyük mağduru biz esnaflarız. Piyasa durgun, halk tedirgin, her yerde huzursuzluk hâkim durumda. Tedirginlikten dolayı halk dışarı çıkamıyor. Kiramızı dahi çıkaramaz duruma geldik ”dedi.
SAAT 5'TE DÜKKÂNLARI KAPATIYORUZ
Esnafın iflasın eşiğine geldiğini aktaran Kızmaz, “Böyle devam ederse iflas edeceğiz. Bu olaylar sebebiyle halk çarşıya uğramaz oldu. Satış yapamıyoruz, çeklerimizi ödeyemiyoruz. Neredeyse her gün dükkâna boş geliyor, boş gidiyoruz. Eskiden akşam saat 9'a kadar dükkânlarımız açıkken, özellikle bu olaylardan sonra saat akşam 5'ten sonra dükkânlarımızı kapatmak zorunda kalıyoruz” diye konuştu.
EMLAKTA ALIM-SATIM HİÇ YOK
Bölgede yaşanan son olaylardan dolayı her sektörde olduğu gibi emlak sektöründe de büyük bir durgunluğun olduğunu belirten emlakçı Şehmus Olgaç, konut alımı konusunda ilginin olmadığına dikkati çekti. 2 aydır iş yapamadıklarını, olayların sona ermesini ve yeniden huzur ve güvenin tesis edilmesini beklediklerini aktaran Olgaç, “Bizim elimizde olduğu gibi birçok emlakçının elinde satılık arazi, arsa, dükkân ve ev olmasına rağmen kimse gelip sormuyor bile. Alım-satım durdu” dedi.
MÜSİAD: 5 BİN KONUTUN YAPIMI BEKLETİLİYOR
Her sektörde büyük bir durgunluğun olduğunu kaydeden Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği (MÜSİAD) Mardin Şube Başkanı Nurettin Kasap, 6-8 Ekim olaylarının olumsuz etkisi atlatılmaya çalışılırken, komşu ülkelerdeki gelişmeler ve bölgede son dönemde artan terör olayları nedeniyle ekonomik sıkıntıların arttığını söyledi. Kasap, “Son birkaç ayda yaşanan gelişmeler tüm ülkede sıkıntıya yol açtı. Diğer bölgelerde siyasi ve ekonomik sıkıntılar varken bölgemizde buna güvenlik sorunu da eklendi. Bu olaylar moral ve motivasyonumuzu son derece olumsuz etkiledi. Bütün sektörlerde olduğu gibi inşaat sektöründe de büyük sıkıntıya yol açtı. İşlerin yeniden eskiden olduğu gibi rayına oturmasını bekliyoruz.” dedi.