FIKHİ TERİMLER
Mükelef:sorumlu demektir.Akıllı,buluğ çağına eren, Allahın emir ve yasaklarıyla sorumlu olan müslğmanlara mükellef denir.mükellef,Allahın kendisine emir olunanı yapmakla,yasaklanandan da kaçınmakla yükümlüdür..
ᴍᴜ̈ᴋᴇʟʟᴇғɪ́ɴ şᴀʀᴛʟᴀʀɪ ᴜ̈ᴄ̧ᴛᴜ̈ʀ.
1-müslüman olmak
2-Akıllı olmak:akıl hastaları,deliler mükellef değildir.bunlar iyi ile kötüyü birbirinden ayırtedmezler.
3-Buluğ(ergenlik)çağına gelmek:
Ergenlik, kişinin kendi cinsiyetini ve şahsiyetini anlaması demektir.Bu devre genelde erkeklerde 12-15,kadınlarda ise 9-15 yaş arasıdır.15 yaşına geldiği halde ergenlik çağına gelmeyen kadın ve erkekler islamın emirleriyle yükümlü olup,mükellef hükmüne girerler...
Eғᴀʟ-ɪ ᴍᴜ̈ᴋᴇʟʟᴇғɪɴ(ᴍᴜ̈ᴋᴇʟʟᴇғɪɴ ғɪɪʟʟᴇʀɪ)
Efal-ı mukellefin 13 tane fiili vardır.Bunları ezberlemek ve bilmek gerekir.q
1- FARZ : Allahın kesin olarak mükelleften yapmasını istediği hükümlerdir.Mesela ; namaz kılınız oruç tutunuz,ana babaya itaat ediniz gibi emirlerdir.
Farzın terki haramdır işlenmesinde sevap,özürsüz terkedilmesinde Allahın azabı vardır.Farzı inkar eden kimse dinden çıkar (kafir olur)farz ikiye ayrılır:
????)Farzi ayn : mükelleflerden her birinin yapması lazım gelen emirlerdir.Namaz,oruç gibi.İşte bu ibadetler her mükellef üzerine bizzat farzdır.Bazı mğkelleflerin yapmasıyla diğerlerinden yükümlülük kalkmaz.
????)Farz-ı kifaye :mükelleflerden bazılarının yapmalarıyla diğerlerinden düşen,herkes için yapma mecburiyeti olmayan farzlardır.mesela : cenaze namazı bir kişi veya ber kaç kişi kılarsa kifayet eder.
yalnız kılanlar mukafat alır,kılmiyanlar herhangi bir mükafat almaz veya ceza görmezler.ama bir ölünün cenaze namazı kılınmazsa toplumun hepsi Allah nazarında sorumludur.
farzı kifaye,bütün müslümanlardan yapılması istenilen fakat her birisini değil de bazı mükelleflerin yapmasıyla yeterli olup bununla diğerlerinden meesuliyetin düştüğü farzdır.farzı kifayeyi toplumun hiç bir ferdi yapmasa hepsi günahkar ve asi olur...
2-Vᴀᴄɪᴘ:yapılması şeran kati bir delil ile sabit olmamakla beraber kuvvetli bir delil ile sabit olan farzdan sonra gelen hükümlerdir.şafii mezhebinde vacip,farz gibidir.Hac konusu dışında vacip ile farz arasında hiç bir fark yoktur..
3-Rᴜ̈ᴋᴜɴ :Bir ibadetin içinde yapılması gerekli olup,o ibadetin bir parçası gibidir.Rükünler söz konusu ibadetin sahih olması için gerekli olan şeylerdir..
4-Şᴀʀᴛ :Bir ibadete başlamadan evvel yapılması gerekli olup o ibadetin parçası olmayan şeylerdir.Mesela namaz ibadeti için abdestli olmak,satrı avrete riayet etmek ve kıbleye yünelmek gibi...
5:Sᴜ̈ɴɴᴇᴛ : peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v)in söz fiil veya tastik yollarıyla meydana getirmiş olduğu herşeydir.mesela beş vakit namazla birlikte kılınan sünnetler.
teravih namazı,ezan,kaamet gibi.sünnetlerin işlemesinde sevap,bile bile terkedilmesinde tekdir vardır.sunnetleri terk etmeyi alışkanlık haline getirenler peygamber (s.a.v) in şu hadisi şerifi ile şefaatinden mahrum kalırlar :????????̈???????????????????????????? ???????????????????????????????? ???????????????????????? ????????????̆????????????????????.
6-Mᴜsᴛᴇʜᴀᴘ:işlenmesinden sevap olan terkinde günah olmayan şeylerdir.sünet namaz kılmak,sünnet oruç tutmak sadaka vermek gibi.
7-Mᴜ̈ʙᴀʜ :sevilen, hoşa giden şeylerdir.yapılması dinen emredilmediği halde şer'an makbul sayılan şeylerdir.yapılmasında sevap olmadığı gibi terkedilmesinde de günah olmayan fiilerdir.yemek,içmek,oturmak,kalkmak gibi...
8-Hᴀʀᴀᴍ: mükelleften yapılmaması istenilen ve kat'bir delil ile sabit bulunan şer'i hükümlerdir.Mesela Adam öldğrmeyiniz,içki içmeyiniz,fesatlik çıkarmayınız gibi....
9-Mᴇᴋʀᴜʜ:haram kadar kesin olmayan yasaklardır.mekruh iki kısıma ayrılır.
-1.???????????????????????????????? ???????????????????????? : mükelleften kesin bir delil ile işlenilmemesi isteniken davranışlardır.harama yakın olan mekrulardır.Namazları bile bile geciktirmek,sol elle yemek yemeye başlamak gibi...
-2.???????????????????????????????? ???????????????????????? : mükelleften işlenilmemesi kesin olmayan bir delil ile sabit olan fiillerdir.Helala yakın olan mekruhlardır.sağ elle burnunu temizlemek,sol elle yemek yemeye başlamak gibi...
10-Eᴅᴀ:dinde tayin edilen vakit içerisinde ibadeti ifa etmektir.mesela öğlen namazını öğle vaktinde kılmak,Ramazan orucunu ramazan ayında tutmak gibi...
11-Kᴀᴢᴀ:Farz olan bir ibadetin kendisine tayin edilen vaktinin dışında yapılmasıdır.vaktinde kılınmayan namazı o vaktin dışında kılmak ya da Ramazan ayında tutulmayan orucu Ramazan ayı dışında tutmak gibi.
bir kimsenin ister mazaretli olsun ister mazaretsiz olsun bir ibadeti vaktinde eda etmemesi halinde kaza etmesi farzdır.Ancak mazaretli olarak ibadeti terkeden günahsız,mazaretsiz terkeden ise günahkar olur...
12-İᴀᴅᴇ:bir ibadeti vakti içinde ikinci defa yapmaktır.bunun sebebi daha fazla sevap elde etmek içindir.mesela ikindi namazın vaktinde kılan birinin cemaat sevabı kazanmak için aynı vakit içinde ikindi namazını cemaatla kılınması gibi...
13-Mᴜ̈ғsɪᴛ:Başlanmış bir ibadetin bozulması durumudur.Namazda yüksek sesle gülmek veya konuşmak,oruçlu iken bile bile her hangi birşey yemek gibi...(????????????)