1929 ekonomik krizi yaşandığında tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kepenkler bir bir kapanıyor, esnaf gibi taksiciler de evlerine nasıl ekmek götüreceklerini düşünüyordu.

Cağaloğlu’nda lokanta işleten Aşçı Halit turistlerle ahbaplık kurdukça biryandan taksiciliğe de başlamıştı fakat krizin etkisi nedeniyle iş yapamıyordu.

İş almak için aynı yöne giden dört müşteriye ücreti paylaştırmayı düşündü. Bu önerisi kabul edilince Nişantaşı-Eminönü arasında ilk taksi dolmuş seferine başladı.

Aşçı Halit, iş yapacağını anlayınca sesli olarak müşteri toplamaya başladı. ''Haydi beyler, Eminönü 10 kuruş, Beklemek yok. Hemen kalkıyoruz.” deyince işler birden bire hızlandı.

Vatandaşın son model Ford’lara binip Talimhane’den Eminönü’ne 60 kuruş verdiği günlerde, Aşçı Halit bir yenilik yaratmıştı. İşte bu yenilik Talimhane Eminönü arasında bir kişiyi 60 kuruşa taşımak yerine, 5 kişiyi 10’ar kuruştan götürerek günümüzün dolmuş fikrini oluşturdu.

Kısa süre sonra Karaköy-Taksim hattına ek olarak Şişli-Pangaltı, Fatih-Beyazıt ve Sirkeci-Karaköy hatları da ortaya çıktı. Hatların oluşmasıyla dolmuş olarak kullanılan otomobiller de değişmeye başladı. Taksiden farklı olarak dolmuşa binen her yolcu ayrı ayrı ücret ödemeye başladı.

Dolmuşçuluğun asıl gelişmesi 1945’ten sonra oldu. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra İstanbul’un nüfusu hızla artarken, toplu taşıma araçları yetersiz kalıyordu. Dolmuşların, toplu taşıma sisteminin bir parçası haline geldiğini gören Belediye de o güne kadar görmezden geldiği bu fikri kabul etmek zorunda kaldı ve 1954 yılında ilk resmi tarife ilan edildi. 1955 yılında İstanbul’daki her beş yolcudan biri dolmuşu tercih etmeye başladı. Talep artınca 1961 yılından sonra da dolmuş olarak minibüsler kullanılmaya başladı.

Dolmuş taşımacılığı, Aşçı Halit'in kriz döneminde Nişantaşı-Eminönü arasında bir kişi yerine 5 kişiyi aynı ücrete taşıma fikri ile çıkmış oldu.

Demek ki kriz şartları fırsatlara çevriliyormuş.

İlhami Pektaş